Astronomi Risalesi Nedir

Astronomi risalesinin ne olduğuna girmeden önce birkaç şeyi kısaca açıklamak lazımdır. Astronomi nedir? Astronomi gökbilimdir, şöyle ki; sonu olmayan evrende var olan her gök cismini, evrendeki dağılım, yoğunluk, sıcaklık, hız vb. özellikleriyle inceler. Peki risale? TDK ‘da “kitapçık” anlamında açıklanmıştır.

Astronomi Risalesi asıl adıyla Risale fi’l-Hey’e’dir.1457 yılında Semerkant’ta Farsça olarak yazılmıştır. Osmanlı mühendishanesinde 19.Asır başlarında ders kitabı olarak okutulmuştur. Bu değerli eserin yazarı ise Ali Kuşçu’dur. Astronomiyle ilgili bir diğer eseri de Uluğ Bey Zilci şer’idir. Astronomi risalesine açıklık getirdikten sonra biraz da yazarından bahsetmek gerekir.

Peki Ali Kuşçu kimdir?

Semerkant’ta doğmuştur. Türkistan ve Maveraünnehir emiri Uluğ Bey’in hükümdarlığı sırasında ilköğrenimini Semerkant’ta tamamladı. Devrin en önemli âlimlerinden Bursalı Kadızade Rumi, Gıyaseddin Cemşid astronomi ve matematik dersleri aldı. İçindeki astronomiye, matematiğe ve dile olan ilgi hocalarından aldığı derslere rağmen tatmin olmadığı için kimseye haber vermeden içerisinde ünlü âlimlerin barındığı Kirman’a gitti. Kirman ‘da çalışmalarına devam etti. Daha sonra Kirman ‘dan dan döndü ve Uluğ Bey’den özür diledi. Semerkant’ta çalışmalarına devam etti. Kadızade Rumi’nin ölümüyle Semerkant Rasathanesine müdür olarak atandı.

Uluğ Bey öldürüldükten sonra Semerkant’taki görevini bırakıp Tebriz’e geçti. Tebriz ‘de Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan, Kuşçu’nun çalışmalarını çok takdir etti ve onu yanına alıkoydu. Bir müddet sonra Osmanlılarla barış konuşmak için Uzun Hasan ‘nı elçisi olarak İstanbul’a gitti. O dönemde Osmanlı ‘nı tahtında Mehmet II (Fatih) saltanat sürüyordu. Kuşçu ‘nün engin bilgisine hayran olan Fatih onu kendi yanına İstanbul’a çağırdı. Çalışmalarına İstanbul’da devam etti. Çalışmaları kelam ve dilbilgisi ve astronomi ve matematik şeklinde iki yönde gelişti. Hem Osmanlı’ya hem de İslam Âlemi’ne çalışmalarıyla büyük katkı sağladı.